Baştan Söylenecekler

Hadis İlmi baştan sona bir terimler ve deyimler ilmidir. İlk eserlerden günümüze bütün kaynaklar, usûl kitapları ve konuyla ilgili öteki çalışmalarda bunlardan değişik örneklere rastlamak mümkündür.
Uzun zaman alan geniş çerçeveli bir kültür birikiminin sonucu olan söz konusu terimler ve deyimler, İslâm Dini'nin ilim dili olan Arapça kökenlidir. Bununla birlikte, yer aldığı kaynak eserin diline göre Arapça'nın yanısıra Osmanlıca olanlarına da rastlanmaktadır. Son birkaç yılda kimi eserlerde Türkçeleştirmeye çalışıldığı da görülmektedir.
Değişik devirlerde değişik alimlerin aynı yerde aynı anlama kullanıldığı bazı terimler ve tabirlerin bir arada bulunuşu, yerine göre de aynı manayı ifade etmek için değişik tabirlerin kullanılmış olması ve benzeri sebepler, özlü ansiklopedik bilgiler veren sözlük tipi çalışmalara ihtiyaç göstermektedir.
Biz bu düşünce ile uzun yıllar İmam-Hatip Liseleri'nde ve İlahiyat Fakültesi'nde Hadis dersleri okutmanın sağladığı birikimden faydalanarak Hadis Usûlü ilminde kullanılan terim ve tabirleri açıklayıcı bir eser hazırlamaya karar verdik. Sonunda bu çalışma ortaya çıktı.
Metot olarak, ele alman konu itibariyle Hz. Peygamber (s.a.)'in hadisleri odağında oluşanlarla birlikte onunla ve Hadis ilmiyle ilgili birkaç konuda oluşan belli başlı terim ve tabirleri, harf sırasına göre ele aldık. Her birinin Arapça asıllarını verdik. Kaynaklardan özetlediğimiz bilgileri ekledik. Konuyla ilgili alimlerin görüşlerini özetledik. Bunu yaparken alimlerin yaşadıkları devirleri göz önüne aldık. Böylece bir alimin bakış açısını yansıtmaya çalıştığınız gibi hangi alimlerin görüşünün etkisinde kaldığını, o görüşe katıldığı veya ayrıldığı noktaların neler olduğunu belirtmeye çalıştık.
Burada eklemek gerekirse terimle kasdettiğimiz, sözlük anlamından çok kere farklı olarak kullanılan ilmî anlamıdır. Deyimden kasdımız ise bütün alimler tarafından birlik halinde kullanılmayan yahut değişik alimlerin birbirlerinden farklı anlamda kullandıklarıdır. Bir diğer deyişle, bütün alimlerin ortaklaşa aynı anlamda kullandıkları ?terim?, bir veya birkaç alim tarafından, diğerlerinden farklı olarak kullanılan ve değişik anlama gelenleri ise ?deyim? sayılmıştır.
Gerek terim kabul edilenler, gerekse deyim sayılanlar, imkânların elverdiği ölçüde Arapça, Türkçe veya Osmanlıca şekliyle verilmiş; ancak bilginin bir yerde birleştirilmesi gereği, yerine atıfta bulunulmuştur.
Ümidimiz, gayretlerimizin ilim yolcularına, merak edenlere ve ayırım yapmaksızın öğrencilerle Hadis İlmi etrafında oluşan terim ve deyimlere dair derli toplu bilgi edinerek kendisini yetiştirmek isteyenlere faydalı olmasıdır. Bu yorucu çalışma amacına böylece ulaşır.
Niyazımıza gelince, Yüce Yaratan'dan arzu edene bunu nasip etmesi, rızasına ulaştırması ve Ulu Kat'ında yazan için kesiksiz bir ahiret azığı kılmasıdır.
Son olarak, emek verip yardımlarını esirgemeyen Dr. Kâmil Çakın'a, dizgisini düzenli bir şekilde gerçekleştiren Recep Kaya'ya, birçok yerinin düzeltilmesine katkı sağlayan Ebubekir Sifil'e teşekkür ederim.
Yardım ve Başarı Allah'tandır.