Tavaf Ve Sa`y`in Mahiyeti

Resulullah (sav) ve ashabı (ra) Mekke`ye, Yesrib hummasından bitkin düşmüş bir halde geldiler. Müşrikler (şehirde menfi bir dedikodu yaparak): "Yarın buraya humma hastalığından dermanı kesilmiş ve ondan çok izdırab çekmiş bir kavim gelecek" dediler ve (Müslümanların seyrine bakmak için) Hicrin arkasına oturdular. (Onların hainliğinden vahyen haberdar olan) Resulullah (sav), celadetlerini müşriklere göstermeleri için, Müslümanlar`a tavafın ilk üç şavtında remel yapmalarım, iki köşe arasında da adi yürüyüşle yürümelerini emretti. Bu hali gören müşrikler: "Bunlar mı hummanın bitkin düşürdüğünü zannettiğiniz insanlar, bunlar falan ve falandan daha sağlammış!" dediler. İbnu Abbas (ra) der ki: "Resulullah (sav)`ı ashabına (ra) bütün şavtlarda remel yapmalarını emretmekten alıkoyan şey onlara duyduğu merhametti." (Buhari, bu rivayette şu ziyadeyi kaydeder: "Resulullah (sav) sulh antlaşması yaptığı sene (umre için) gelince müşriklere kuvvetlerini göstermeleri için "hızlı yürüyün!" diye emretti. Müşrikler bu sırada Kuaykıan dağı tarafına oturmuş (seyrediyor)lardı.")

Resulullah (sav) Beytullah`ın etrafında, Safa ile Merve arasında, müşriklere kuvvetini göstermek için sa`y etti.

Ebu Davud`un bir diğer rivayetinde şöyle denir: "Resulullah (sav) ızdıba yaptı, istilamda bulundu, tekbir getirdi, sonra üç tavafta remel yaptı. Müslümanlar Rükn-i Yemani`ye varınca Kureyş`in nazarından gizleniyor, gizlenince de normal yürüyüşe geçiyor, sonra tekrar karşılarına çıkınca bu sefer yeniden remele geçiyorlardı. Onları böyle remel (yaparken canlı ve kıvrak) gören Kureyş: "Bunlar ceylanlar gibiymiş" diyorlardı. İbnu Abbas: "Remel sünnettir" demiştir.

İbnu Abbas (ra) dedim ki: "Kabe`nin etrafında (tavaf yaparken) ilk üç şavtında remel, son dört şavtında da normal yürüme yapmak sünnet midir, değil midir? Senin kavmin buna sünnet diyorlar?" İbnu Abbas (ra) bana şu cevabı verdi: "Hem doğru söylemişler, hem de kizb etmişler." "Yani hem doğru söylemişler, hem de kizb etmişler demekle neyi kastediyorsun?" diye açıklama istedim. Anlattı: "Resulullah (sav) Mekke`ye (umretü`l-kaza için) gelmişti. Müşrikler: "Muhammed ve ashabı zayıflıktan Kabe`yi tavaf edemez" dediler. Müşrikler onu kıskanıyorlardı. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) ashabına üç (şavtta) remel yaparak, dört şavtta da normal şekilde yürümelerini emretti." Ben tekrar, İbnu Abbas (ra)`a: "Bana Safa ile Merve arasındaki tavafı binerek yapmanın sünnet olup olmadığını haber ver. Zira senin kavmin bunun sünnet olduğunu söylüyorlar!" dedim. Bana şu cevabı verdi: "Hem doğru söylemişler, hem de kizb etmişler." "Hem doğru söylemeleri, hem de kizb etmeleri ne demektir?" diye ben tekrar sorunca açıkladı: "Resulullah (sav) Mekke`ye umre için geldiği zaman (Mekkeli) ahali etrafını çokça sarmış: "İşte Muhammed! İşte Muhammed!" diye sıkıntı veriyorlardı. Hatta, genç kızlar bile evlerden çıkmışlardı. Resulullah (sav)`ın huzurunda (yol açmak için) halka vurulmazdı. Halk başına üşüşünce, bu sebeple o da hayvana bindi. Aslında sa`yi yayan yapmak (binerek yapmaktan) efdaldir." (Ebu Davud`un rivayetinde İbnu Abbas (ra) -Müslim`deki rivayete ziyade olarak- şunu söyler: "Hudeybiye müzakereleri sırasında Kureyşliler: "Muhammedi ve arkadaşlarını bırakın, böcekler gibi ölsünler" dediler. Müteakip sene umre yapmak şartı üzerine sulh antlaşması yapılınca, Resulullah (sav) Mekke`ye geldi. Müşrikler de Kuaykıan tepesi yönünden geldiler. Aleyhissalatu vesselam efendimiz ashabına: "Beytullah`ı üç şavtta remel yaparak tavaf edin" dedi. Bu (bütün ümmete şamil) bir sünnet değildir. Safa ile Merve arasındaki sa`y ile ilgili olarak (Ebu Davud`da gelen açıklama, (yukarıda kaydedilen) Müslim rivayetindekinin aynıdır.) Ancak Ebu Davud`da şu ziyade dahi yer alır: "Resulullah (sav), halk, sözlerini daha iyi işitsin, yerini daha iyi görsün ve elleri ona ulaşmasın diye bir deveye bindi.")

Resulullah (sav)`a yedi şavttan üçünü hızlıca yaptığı ilk tavafta, Hacer-i Esved`e istilam buyururken gördüm." (Bir rivayette şöyle demiştir: "Safa ile Merve arasında sa`y ederken sel çukurunda koşuyordu." Buhari ve Müslim`in bir rivayetinde şöyle demiştir: "Resulullah (sav) Hacerul-Esved`den Hacerul-Esved`e üç tur remel yaptı, dört tur da yürüdü, sonra iki rekat namaz kıldı, yani tavaftan sonra. Sonra da, hem haccda hem de umrede Safa ile Merve arasında tavaf yaptı.")

Resulullah (sav) Mekke`ye geldi. Doğru Mescid-i Haram`a girdi ve Haceru`l Esved`i istilam buyurdu. Sonra sağ kolu üzerinde ilerleyerek üç tur remel yaptı, dört tur da yürüdü. Sonra Makam-ı İbrahim`e geldi ve "Siz de İbrahim`in makamından bir namazgah edinin..." (Bakara 125) ayetini okudu. Ardından makam, Beytullahla kendi arasında olacak şekilde iki rek`at namaz kıldı. Bu namazı bitirince tekrar Haceru`l-Esved`e geldi ve istilamda bulundu. Sonra Safa ve Merve`ye gitti. Zannedersem orada: "Şüphe yok ki Safa ve Merve Allah`ın şeairindendir" (Bakara 158) ayetini okudu.

Resulullah (sav) ve ashabı (ra) Ciirrane`den umre yaptılar. Bu umrede Beytullah`ı remel yaparak tavaf ettiler. Bu tavafta ridalarının bir ucunu sağ koltuklarının altına koymuşlar, diğer ucunu da sol omuzlarının üzerine atarak (ızdıba yapmışlardı).

Abdullah İbnu`z-Zübeyr, umre maksadıyla Ten`im`de ihrama girdi. Sonra ben onu Beytullah`ın etrafında, üç şavtta koşar gördüm.

Nafi`in anlattığına göre, İbnu Ömer (ra) Mekke`de ihrama girdiği zaman ne Beytullah`ı tavaf eder, ne de Safa ve Merve arasında sa`yde bulunurdu. Bunları Mina dönüşü yapardı. Mekke`de ihrama girdiği zaman Beytullah`ı tavaf edecek olsa remel yapmazdı."

Resulullah (sav), ifaza tavafının yedi şavtında da remelde bulunmamıştır."