Kur`an`ın Tertibi Ve Cem`i

Hz. Ebu Bekir (ra), (irtidad edenlere karşı yapılan) Yemame Savaşı sırasında beni çağırttı. Gittim. Yanında Hz. Ömer (ra) oturuyordu. Ebu Bekir bana: "Bak! Ömer bana gelip: "Kurra`nın da katılmış bulunduğu Yemame savaşları şiddetlendi. Ben her yerde kurraları tüketeceğinden, onlarla birlikte Kur`an`nın da çokça zayi olacağından korkuyorum. Bu sebeple Kur`an`ın cemedilmesini emretmeni uygun görüyorum!" dedi. Ben kendisine: "Resulullah`ın yapmadığı bir şeyi nasıl yaparım?" diye cevap verdim. Ancak Ömer (ra): "Bunda hayır var!" diye ısrar etti. Ben her ne kadar bu meseleye yanaşmak istemedi isem de Ömer, taleb ve müracaatlarının peşini bırakmadı. Sonunda Allah, Ömer`de aklını yatırdığı şeye benim de aklımı yatırdı. Ben de meselenin gereğine aynen Ömer gibi inanmaya başladım." Zeyd devamla der ki: "Ebu Bekir (ra) bana yönelerek şunu söyledi: "Sen genç, akıllı bir kimsesin, hiç bir hususta sana karşı bir itimadsızlığımız yok. Üstelik sen Resulullah (sav)`ın vahiy katipliği yaptın, nazil olan vahiyleri yazdın. Şimdi Kur`an`ın peşine düş ve onu cemet!" Zeyd (ra) der ki: "Allah`a yemin olsun, Ebu Bekir bana dağlardan birini taşıma vazifesi verse bu teklif ettiği işten daha ağır gelmezdi. Kendisine itiraz ettim: "Siz, Resulullah (sav)`ın yapmadığı bir şeyi nasıl yaparsınız?" dedim. Ebu Bekir (ra) beni ikna için: "Vallahi bu, hayırlı bir iştir!" dedi, taleb ve müracaatlarının peşini bırakmadı, öyle ki, sonunda Allah, Hz. Ebu Bekr`in aklını yatırdığı gibi bu işe benim aklımı da yatırdı. Artık Kur`an`ın peşine düştüm. Onu kumaş parçaları, hurma yaprakları, düz taş parçaları ve ezberlemiş olanların hafızalarından toplamaya başladım. Tevbe süresinin son kısmını Huzeyme -veya Ebu Huzeyme el-Ensari`nin yanında buldum. Bu kısmı ondan başkasının yanında bulamamıştım. (Cem ettiğim) sahifeler Hz. Ebu Bekir (ra)`in yanında idi. Vefat edinceye kadar da orada kaldı. Sonra Hz. Ömer (ra)`e intikal etti. Allah ruhunu kabzedinceye kadar onun yanında kaldı. Sonra Resulullah`ın zevce-i pakleri Hafsa Bintu Ömer İbni`l-Hattab (ra)`a intikal etti ve onun yanında kaldı."

944

Zühri, Hz. Enes (ra)`den rivayet ediyor: "Huzeyfe (ra) Hz. Osman (ra)`ın yanına geldi ve: "Ey Emirül-Mü`minin! Yahudiler ve Hıristiyanlar gibi, kitapları hakkında ihtilafa düşmeden, bu ümmetin imdadına yetiş!" dedi, Hz. Osman (ra) derhal Hz. Hafsa (ra)`ya birisini yollayarak: "Sendeki Suhufu bize gönder, istinsah edip sana tekrar iade edeceğiz" diye haber saldı. Hz. Hafsa (ra) da gönderdi. Hz. Osman (ra) Kur`an`ın istinsahı için Zeyd İbnu Sabit, Abdullah İbnu`z-Zübeyr, Said İbnu`l-As ve Abdullah İbnu`l-Haris İbni Hişam (ra)`a emretti: Onlar da bunu istinsah ettiler. Hz. Osman Kureyşli gruba: "Kur`an-ı Kerim`le ilgili olarak herhangi bir hususta siz ve Zeyd İbnu Sabit ihtilaf edecek olursanız, onu Kureyş lisanına uygun olarak yazın. Çünkü Kur`an onların lisanı üzere indi" dedi. Çalışma esnasında heybet bu minval üzere hareket ettiler. Suhufu mushaflar halinde ortaya koyma işi bitince, Hz. Osman (ra) her diyara bir mushaf gönderdi. Ayrıca bunun haricinde kalan bir sahife veya mushafın yakılmasmı emretti. Zeyd (ra) der ki: "Resulullah (sav)`dan işitmiş olduğum, Ahzab süresine ait bir ayet(e ait yazılı parça bana gelmemişti), eksikti. Onu araştırdım. Sonunda Huzeyme İbnu Sabit el-Ensari (ra)`de çıktı. Resulullah (sav) onun şahitliğini iki kişinin şahitliğine denk tutmuştu. Bu ayet şu idi: (Mealen): "Mü`minlerden Allah`a verdiği ahdi yerine getiren kimseler vardır. Kimi, bu uğurda canını vermiş, kimi de beklemektedir. Ahdlerini hiç değiştirmemişlerdir" (Ahzab 23).

945

O gün ... kelimesinde ihtilaf ettiler. Zeyd İbnu Sabit ... dedi. İbnu`z-Zübeyr ve Said İbnu`l-As ... dediler. Anlaşamayıp, ihtilafı Hz. Osman`a arzettiler. Hz. Osman: "... yazın, çünkü o Kureyş lisanıyla (inmiş)tir" dedi."

946

Resulullah (sav) zamanında Kur`an-ı Kerim`i dört kişi cem`etmiştir ve hepsi de Ensari`dir: Übey İbnu Ka`b, Muaz İbnu Cebel, Zeyd İbnu Sabit, Ebu Zeyd (ra). Enes`e: "Ebu Zeyd de kim?" diye sorunca: "Amcalarımdan biri" dedi."

947

Buhari`nin bir diğer rivayetinde İbnu Abbas (ra): "Resulullah (sav) zamanında Muhkem`i cem`ettim" demiştir. Yanındakiler kendisinden: "Muhkemle neyi kastediyorsun?" diye sorunca: "Muhkem, mufassal (sureler)dir" diye cevap vermiştir.

948